Trao đổi kinh nghiệm: Đổi mới phương pháp dạy học Giải pháp duy nhất để nâng cao chất lượng đào tạo
Nói đổi mới "phương pháp dạy học" thì dễ. Hiện nay ở hầu hết các trường trong cả nước trường nào cũng đều tỏ ra rất hăng hái, tích cực,tiền hô,hậu ủng. Nhưng đổi mới phương pháp dạy học như thế nào trong nội tình nhiều trường vẫn còn không ít rào cản
Phương pháp dạy học là một trong những yếu tố cơ bản của quá trình dạy học.Các yếu tố này tương tác với nhau tạo thành một chỉnh thể không tách rời trong quá trình giáo dục, đào tạo.Trong đó mối quan hệ giữa mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học là quan trọng nhất.Phương pháp dạy học không những phải phù hợp với mục tiêu,nội dung mà còn ảnh hưởng rất nhiều đến việc thực hiện nội dung và mục tiêu chương trình dạy học.
Do vậy để có được chất lượng học tập tại các trường chuyên nghiệp,dạy nghề nhất thiết phải đổi mới đồng thời tất cả các yếu tố quan trọng đó là:Đổi mới mục tiêu,đổi mới nội dung,đổi mới phương pháp, đổi mới phương tiện,đổi mới tổ chức và cách đánh giá.
Về bản chất phương pháp dạy học là cấu trúc có tính tự giác, hướng đích làm cho nội dung dạy học vận động trong mối quan hệ hữu cơ với nhau.Mỗi phương pháp dạy học chỉ có duy nhất một lối đi đó là thông qua nội dung dạy học.
Có 6 đặc điểm cơ bản của phương pháp dạy học bao gồm: Tổ chức-Nhận thức-Kích thích động cơ-Kiểm tra đánh giá-Giao tiếp và Giải quyết các tình huống.Trong cùng một trường,một khoa,một tổ bộ môn. Có cùng phương pháp dạy học nhưng mức độ thành công tuỳ thuộc sự cố gắng trau dồi,học hỏi,nhanh nhạy tiếp thu cái mới tiên tiến của người dạy.Nói một cách khác còn phụ thuộc nhiều vào tài năng, nghệ thuật,sở trường,sở đoản và sự năng động sáng tạo của mỗi giáo viên, chứ không phải cứ nói "đổi mới" là sẽ đổi ngay được.
Trong ngành giáo dục đào tạo hiện đang hiện hữu hai phương pháp dạy học : Đó là phương pháp truyền thống và phương pháp hiện đại:
Phương pháp dạy học truyền thống đã được bảo tồn và duy trì từ rất lâu.Phương pháp này luôn lấy người dạy làm trung tâm.Quá trình dạy học là quá trình chuyển tải thông tin từ đầu thầy sang đầu trò. Học sinh,sinh viên chỉ có thể nghe,ghi chép, tư duy theo cách tư duy của thày.Không thể,không dám phát triển mở rộng hay sáng tạo.Hơn nữa, nhiều thầy dạy theo kiểu "ban phát,thí cho" người học. Ai có tâm huyết thì "ban" cho người học nhiều. Ai không tâm huyết "ban " cho người học bao nhiêu biết bấy nhiêu. Theo cách dạy này tuy rất hệ thống,lôgic cao nhưng rất tệ hại là làm cho người học hoàn toàn thụ động.Do vậy trong các giờ dạy của thày dễ đơn điệu,buồn tẻ.Không có kỹ năng thực hành.Không ít thày,cô còn dấu nghề hoặc dạy không hết...chương trình.Sau đó tổ chức học thêm để "móc" tiền của bố mẹ học sinh.Hoặc cũng có thể có thày cô giáo do trình độ non kém không hiểu hết nội dung,chương trình,cứ thao thao bất tuyệt nói theo...sách.Còn chính mình cũng không hiểu mình đang nói gì,nói cho ai nghe,nói để làm gì...!?
Còn phương pháp dạy học hiện đại:Đó là cách thức dạy học theo nguyên tắc tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh. Thực chất là quá trình tổ chức,hướng dẫn học sinh tự tìm hiểu,phát hiện và giải quyết vấn đề trên cơ sở tự giác và được tự do.Được tạo khả năng và điều kiện để chủ động trong hoạt động học tập.
Muốn làm được điều dó người daỵ phải biết đề cao tính nhân văn trong giáo dục: Thừa nhận và tôn trọng nhân cách,nhu cầu,lợi ích và riêng tư của học sinh.Tối đa hoá sự tham gia hoạt động của người học.Tự nhận thức,tự phát triển,tự thực hiện,tự kiểm tra đánh giá...qua đó hình thành tư duy độc lập,sáng tạo của mỗi học sinh.
Còn giáo viên là người đóng vai trò tổ chức,điều khiển,nêu tình huống,kích thích hứng thú, kích thích suy nghĩ làm cố vấn trong tiến trình giờ học: Như hướng dẫn,gợi ý giúp cho người học tự biện luận, tự tìm kiếm, tự khám phá, tự bảo vệ những tri thức mới do mình hay tập thể học sinh nghĩ ra.Sau cùng giáo viên là người làm trọng tài phân xử các ý kiến đối lập...Từ đó hệ thống hoá các vấn đề và tổng kết bài giảng.
Phương pháp dạy học hiện đại là "nói" ít.Mà chỉ thiên về dẫn dắt,điều khiển,tổ chức xử lý tình huống.Chú trọng nhiều đến kỹ năng thực hành.Vận dụng giải quyết các vấn đề thực tiễn.Coi trọng rèn luyện và tự học.Đòi hỏi người học phải tập trung tư tưởng cao.Nếu không sẽ không hệ thống được những kiến thức đã học.
Trong đào tạo nghề,việc tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh không chỉ thể hiện ở các bài dạy kiến thức mà cần được thực hiện tốt ở các bài dạy thực hành. Do vậy giáo viên phải nắm vững các giai đoạn hình thành kỹ năng để thiết kế nội dung,chương trình bài giảng cho phù hợp.Cái gì cần áp dụng theo phương pháp truyền thống theo kiểu cầm tay, chỉ việc,làm mẫu,huấn luyện,kèm cặp.Cái gì áp dụng phương pháp dạy học hiện đại nhằm tích cực hoá hoạt động học tập của từng cá nhân học sinh,sinh viên thì áp dụng.Không nên dập khuôn máy móc.Bởi mỗi phương pháp dạy học dù là truyền thống hay hiện đại đều có những giá trị riêng biệt, hoạc tính kế thừa.Không có phương pháp nào là chìa khoá vạn năng cho mọi đối tượng,mọi nội dung,mọi tình huống trong dạy học. Do vậy từng giáo viên cần nắm vững bản chất,phạm vi ứng dụng để thiết kế bài giảng, tuân thủ các nguyên tắc dạy học tích cực.Lựa chọn các phương pháp dạy học truyền thống và hiện đại cho đúng lúc,đúng chỗ phù hợp với năng lực,sở trường của mình mới có thể nâng cao được chất lượng và hiệu quả bài giảng.
Đổi mới phương pháp dạy học còn liên quan mật thiết với việc sử dụng có hiệu quả các phương tiện và thiết bị dạy học.Việc sử dụng đúng phương pháp,khai thác triệt để mặt tốt của các phương tiện dạy học đơn giản,rẻ tiền sẽ hỗ trợ rất nhiều cho việc áp dụng phương pháp dạy học hiện đại.Đành rằng chúng ta không thể phủ nhận vai trò của các thiết bị nghe nhìn như máy chiếu đa năng,máy chiếu vật thể, máy vi tính, và các phần mềm mô phỏng...nếu có sẽ được sử dụng rất hiệu quả khi áp dụng các phương pháp dạy học mới.Do vậy nếu nhà trường có điều kiện mua sắm nên có cơ chế động viên,khuyến khích giáo viên sử dụng các phương tiện,thiết bị dạy học mới,tiên tiến.Nhất là những thành tựu của công nghệ thông tin trong quá trình dạy học thì hiệu quả và chất lượng dạy học sẽ được cải thiện rất nhiều.Hiện nay không thiếu tình trạng nhiều trường do có kinh phí nên mua rất nhiều phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại rất đắt tiền. Nhưng mua cốt để làm vật trưng bày, trang trí, quảng cáo cho thế mạnh nhà trường chứ không bao giờ sử dụng. Do nhiều nguyên do : Thủ tục giao nhận rườm rà, nếu hư hỏng mất mát phải đền. Các thày cô giáo "ngại" mang đi,mang về. Cuối cùng là các thày cô giáo chưa biết...sử dụng.
Nói đổi mới "phương pháp dạy học" thì dễ. Hiện nay ở hầu hết các trường trong cả nước trường nào cũng đều tỏ ra rất hăng hái, tích cực,tiền hô,hậu ủng.Nhưng đổi mới phương pháp dạy học như thế nào trong nội tình nhiều trường vẫn còn không ít rào cản.Trước hết là nhận thức và năng lực sư phạm của đội ngũ lãnh đạo ,chủ yếu là lãnh đạo các phòng,khoa,bộ môn.Họ chưa thực sự am hiểu và thấy hết lợi thế về các phương pháp dạy học mới nên chưa thật sự tin tưởng vào kết quả.Do vậy không tạo điều kiện về thời gian, tiền của, cơ sở vật chất cho giáo viên thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học. Không đánh giá đúng được công sức của giáo viên đã bỏ ra để có một bài dạy tốt. Trên nữa là các cấp quản lý đào tạo nghề và nhà trường chưa có được cơ chế chính sách đánh giá hiệu quả giảng dạy của giáo viên theo các tiêu chí được đổi mới.Do vậy không tạo được động lực cho phong trào.
Về phía giáo viên còn không ít thầy cô không tự vượt qua được sức ỳ của nếp cũ( phải soạn thảo lại toàn bộ giáo án,giáo trình,phải từ bỏ thói quen dạy học không cần đầu tư nhiều cho việc chuẩn bị và suy nghĩ. Rồi "Khi giảng dạy có thành công hay không đã chắc ai nhìn nhận,đánh giá đúng mức.Thôi thì cứ theo nếp cũ đã ai chê trách mình đâu").Chưa thấy thay đổi phương pháp dạy học mới là cần thiết đối với mình và người học.Do vậy để làm được việc đổi mới thực thụ mỗi giáo viên phải vượt qua được sự miễn cưỡng,chiếu lệ,theo phong trào.
Ngoài ra để đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả các trường rất cần tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật,phương tiện thiết bị dạy học và các điều kiện đảm bảo cho việc đổi mới phương pháp dạy học.Ví dụ như các lớp học hiện nay thông thường đông tới 40-50 học sinh một con số vượt rất xa tiêu chuẩn.Thư viện nhà trường thừa sách kể về những chuyện tình bi đát,trinh thám bắn giết giật gân,nhưng lại rất thiếu,thiếu nhiều các loại sách kỹ thuật đặc biệt kỹ thuật tiên tiến cần có để thầy trò nghiên cứu,cập nhật hàng ngày.Rồi ngay cả thiết bị thông thường như lớp học,bàn,ghế,bảng...không thể sắp xếp,di chuyển đúng ý đồ thiết kế dạy học tích cực theo thứ tự lập trình bài giảng đã được hoạch định.
Về nghiệp vụ ngay cả những giáo viên tốt nghiệp các trường sư phạm kỹ thuật mới ra trường về làm giáo viên cũng còn bộc lộ nhiều hạn chế về nghiệp vụ do hệ thống lý luận giáo dục và chương trình đào tạo quá lạc hậu.Do vậy dù đã muộn,muốn đổi mới phương pháp dạy học trong các trường dạy nghề cần phải bắt đầu ngay từ các trường dạy các thày,cô.
Người viết bài này xin mượn lời nhà sư phạm học (Roy Singh) để kết luận bài viết:"Không có hệ thống giáo dục nào vươn cao được quá tầm những giáo viên đang làm việc cho nó".
TIN LIÊN QUAN
TIN TỨC - SỰ KIỆN
-
30
11/2023
BẾ MẠC KỲ THI KỸ NĂNG NGHỀ TỈNH QUẢNG NINH NĂM 2023 -
29
11/2023
KHAI MẠC KỲ THI KỸ NĂNG NGHỀ TỈNH QUẢNG NINH NĂM 2023 -
22
11/2023
Nhà cái Đăng ký tặng tiền khuyến mãi trải nghiệm TỔ CHỨC KỶ NIỆM 41 NĂM NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM -
21
11/2023
GẮN BIỂN CÔNG TRÌNH CHÀO MỪNG ĐẠI HỘI XIII CÔNG ĐOÀN VIỆT NAM, NHIỆM KỲ 2023-2028 -
17
11/2023
Nhà cái Đăng ký tặng tiền khuyến mãi trải nghiệm ĐẠT GIẢI NHẤT TOÀN ĐOÀN TẠI HỘI GIẢNG NHÀ GIÁO GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP TỈNH QUẢNG NINH NĂM 2023 -
17
11/2023
BẾ MẠC HỘI GIẢNG NHÀ GIÁO GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP TỈNH QUẢNG NINH NĂM 2023 -
10
11/2023
BAN THƯỜNG TRỰC HỘI ĐỒNG GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH QUÂN KHU 3 KIỂM TRA CÔNG TÁC GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH TẠI Nhà cái Đăng ký tặng tiền khuyến mãi trải nghiệm -
06
11/2023
(CIC) CÔNG BỐ QUYẾT ĐỊNH BỔ NHIỆM PHÓ TRƯỞNG PHÒNG THÍ NGHIỆM VẬT LIỆU XÂY DỰNG (LAS-XD 29) -
05
11/2023
HỘI THỂ THAO ĐẠI HỌC VÀ CHUYÊN NGHIỆP QUẢNG NINH TỔ CHỨC HỘI THAO TRUYỀN THỐNG LẦN THỨ XXIII – NĂM 2023 -
28
10/2023
THÔNG BÁO TUYỂN DỤNG GIÁO VIÊN THỈNH GIẢNG NĂM 2023 (đợt 2)
Xem thêm...
-
TIN GIÁO DỤC
“CHỈ THỊ
Về việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
"
